حیات زمین و حیوانات (قرآن)شناخت طبیعت، یكى از راه‌هاى خداشناسى است كه شناخت آن، قدرت، حکمت و یكتایى خداوند متعال را در بر دارد. ۱ - آیه قرآنحیات زمین، شرط پیدایش و گسترش نسل حیوانات: • «ان فی خلق السمـوت والارض واختلـف الیل والنهار والفلک التی تجری فی البحر بما ینفع الناس وما انزل الله من السماء من ماء فاحیا به الارض بعد موتها وبث فیها من کل دابة وتصریف الریـح والسحاب المسخر بین السماء والارض لایـت لقوم یعقلون؛ به یقین در آفرینش آسمان‌ها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و كشتى‌هایى كه در دریا به سود مردم جریان دارند، و آبى كه خداوند از آسمان نازل كرده و با آن زمین را پس از مرگش زنده نموده، و در آن از هر نوع جنبنده‌اى پراكنده كرده، و گرداندن بادها (از سویى به سویى)، و ابرى كه در میان آسمان و زمین مسخّر است، (در هر یك از این امور هفتگانه) نشانه‌هایى است (از توحید و قدرت و حکمت خدا) براى گروهى كه مى‌اندیشند.» ۲ - تفسیر آیهدر این آیه به شش بخش از آثار نظم در جهان هستى كه هر كدام آیت و نشانه‌اى از آن مبدء بزرگ است اشاره شده: ۲.۱ - آفرینش آسمان و زمینآفرینش آسمان و زمین ... (إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ...). آرى آفرینش این آسمان پرشكوه، و این همه كرات عالم بالا یعنى ملیون‌ها ملیون آفتاب درخشان، و هزاران هزار ستارگان ثابت و سیار كه در یك شب تاریك و پرستاره با چشمك زدن‌هاى پر معنى خود با ما سخن مى‌گویند، و یا در پشت تلسكوپ‌هاى عظیم خود را به ما نشان مى‌دهند، با آن نظام دقیق و عجیب خود، كه سراسر آنها را همچون حلقه‌هاى یك رشته زنجیر به هم پیوسته است، و همچنین آفرینش زمین با انواع مظاهر حیات و زندگى كه در چهره‌هاى بسیار متنوع و در لباس صدها هزار نوع گیاه و حیوان، جلوه‌گر شده، همه نشانه‌هاى ذات پاك او و آئینه‌هاى درخشان قدرت و علم و یگانگى او هستند. عجب اینكه هر چه علم و دانش بشر پیشتر مى‌رود، عظمت این عالم و وسعتش در نظر او بیشتر مى‌شود، و معلوم نیست این گسترش علمى تا كى ادامه خواهد یافت؟!. امروز دانشمندان به ما مى‌گویند: هزاران هزار کهکشان در عالم بالا وجود دارد كه منظومه شمسی ما جزئى از یكى از این كهكشان‌ها است، تنها در كهكشان ما صدها میلیون خورشید و ستاره درخشان وجود دارد كه روى محاسبات دانشمندان در میان آنها ملیون‌ها سیاره مسكونى است با میلیاردها موجود زنده!. ۲.۲ - اختلاف شب و روزآمد و شد شب و روز ... (وَ اخْتِلافِ اللَّیلِ وَ النَّهارِ ...). آرى این دگرگونى لیل و نهار، و این آمد و رفت روشنایى و تاریكى با آن نظم خاص و تدریجی‌اش كه دائما از یكى كاسته و بر دیگرى افزوده مى‌شود، و به كمك آن فصول چهارگانه به وجود مى‌آید، و درختان و گیاهان و موجودات زنده مراحل تكاملى خود را در پرتو این تغییرات تدریجى، گام به گام طى مى‌كنند، اینها نشانه دیگرى از ذات و صفات متعالى او هستند. اگر این تغییر تدریجى نبود، و یا این تغییرات توام با هرج و مرج صورت مى‌گرفت و یا اصلا همیشه روز، و یا همیشه شب بود، حیات و زندگى از صفحه كره زمین به كلى برچیده مى‌شد و اگر فرضا وجود داشت دائما دچار آشفتگى و نابسامانى بود. ۲.۳ - حرکت کشتی در دریاكشتیهایى كه در دریاها به سود مردم به حرکت در مى‌آیند ... (وَ الْفُلْكِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِما ینْفَعُ النَّاسَ ...). آرى انسان به وسیله كشتی‌هاى بزرگ و كوچك، صحنه اقیانوس‌ها را مى‌نوردد، و به این وسیله به نقاط مختلف زمین، براى انجام مقاصد خود سفر مى‌كند، این حركت مخصوصا با كشتی‌هاى بادبانى، معلول چند نظام است: نخست بادهاى منظمى كه در سطح اقیانوس‌ها مى‌وزد، همچنین خاصیت طبیعى چوب یا فشار مخصوصى كه از ناحیه آب به اجسام وارد مى‌شود و آنها را بر سطح آب، شناور مى‌سازد، و همچنین خاصیت تغییرناپذیر دو قطب مغناطیسى زمین، كه عقربه‌هاى قطب‌نماها را تنظیم مى‌كند، و یا نظام ستارگان آسمان كه راه مقصد را به انسان نشان مى‌دهند، آرى تا همه این نظام‌ها دست بدست هم ندهند، استفاده از كشتی‌ها با آن فوائد سرشارشان امكان‌پذیر نیست و در نتیجه اینها نیز آیتى است براى ذات پاك او. عجب اینكه امروز نه تنها با پیدایش كشتی‌هاى موتورى از عظمت این معنى كاسته نشده بلكه به مراتب بر عظمت آن افزوده است چرا كه هنوز مهمترین وسیله نقلیه بشر كشتی‌هاى غول پیكرى هستند كه گاهى به اندازه یك شهر وسعت دارند، و در آن، میدان‌ها و مراكز تفریح و زمین بازى و حتى بازار وجود دارد و یا بر عرشه آن فرودگاه عظیمى است براى نشستن و برخاستن هواپیماهاى زیاد. ۲.۴ - انزال آب از آسمانآبى كه خداوند از آسمان فرو فرستاده و به وسیله آن، زمین‌هاى مرده را زنده كرده و انواع جنبندگان را در آن گسترده است ... (وَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ ماءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ بَثَّ فِیها مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ ...). آرى دانه‌هاى حیات‌بخش باران و قطرات پرطراوت و با برکت این آب تصفیه شده طبیعى به هر جا مى‌ریزد، زندگى و حیات مى‌پاشد، و حركت و بركت و آبادى و نعمت، همراه خود مى‌آورد، این آب كه با نظام خاصى ریزش مى‌كند و آن همه موجودات و جنبندگانى كه از این مایع بى‌جان، جان مى‌گیرند همه پیام‌آور قدرت و عظمت او هستند. ۲.۵ - وزش منظم بادهاحركت دادن و وزش منظم بادها ... (وَ تَصْرِیفِ الرِّیاحِ ...). كه نه تنها بر دریاها مى‌وزند و كشتی٬ها را حركت مى‌دهند، بلكه سطح خشكی‌ها، كوه‌ها و دره‌ها و جلگه‌ها را جولانگاه خود قرار داده‌اند، گاهى گرده‌هاى نر را بر قسمت‌هاى ماده گیاهان مى‌افشانند و به تلقیح و بارورى آنها كمك مى‌كنند میوه‌ها به ما هدیه مى‌كنند و بذرهاى گوناگون را مى‌گسترانند. زمانى با حركت دادن امواج اقیانوس‌ها، آنها را به طور مداوم به هم مى‌آمیزند تا محیط آماده‌اى براى زیست موجودات زنده دریا فراهم گردد. گاه با انتقال دادن گرماى مناطق گرمسیر به مناطق سردسیر، و انتقال سرماى مناطق سردسیر به مناطق گرمسیر، كمك به تعدیل هواى كره زمین مى‌كنند. زمانى با جابجا كردن هواى مسموم و فاقد اکسیژن شهرها به بیابان‌ها و جنگل‌ها، وسائل تصفیه و تهویه را براى بشر فراهم مى‌سازند. آرى وزش بادها با این همه فوائد و بركات، نشانه دیگرى از حکمت و لطف بى پایان او است. ۲.۶ - ابرهایى در آسمانابرهایى كه در میان زمین و آسمان معلقند ..." (وَ السَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَینَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ ...). این ابرهاى متراكم كه بالاى سر ما در گردشند و میلیاردها تن آب را بر خلاف قانون جاذبه در میان زمین و آسمان، معلق نگاه داشته، و آنها را از هر نقطه به نقطه دیگر مى‌برند، بى آنكه كمترین خطرى ایجاد كنند، خود نشانه‌اى از عظمت اویند. به علاوه اگر آبیارى و منصب آبدهى آنها نبود در سرتاسر خشكی‌هاى روى زمین نه قطره آبى براى نوشیدن وجود داشت و نه چشمه و جویبارى براى روئیدن گیاه، همه جا ویرانه بود و کویر بود و بر همه جا خاك مرده پاشیده مى‌شد، این نیز جلوه دیگرى از علم و قدرت او است. آرى همه اینها نشانه‌ها و علامات ذات پاك او هستند اما براى مردمى كه عقل و هوش دارند و مى‌اندیشند (لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ). ۳ - نتیجه گیریدر یک نتیجه گیری کلی می‌توان گفت: علت پدید آمدن شب و روز، حرکت کشتی‌ها و جزر و مد، انزال باران و بوجود آمدن فصول مختلف، وزش باد و حرکت ابرها حرکت وضعی و یا انتقالی زمین در مدار خود و به دور خورشید است. ۴ - پانویس۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۲، ص۲۵۱، برگرفته از مقاله «حیات زمین و حیوانات». |